امروزه با تولید فرش‌های ماشینی با میزان شانه و تراکم بالا، افراد عادی که در زمینه فرش ماشینی و فرش دستبافت اطلاعات کافی ندارند، به سختی میتوانند تفاوت فرش ماشینی و فرش دستبافت را متوجه شوند.
فرش‌های دستبافت فرش‌هایی هستند که با گره زنی دست بافته شده‌اند و به آن‌ها قالی دستبافت هم می‌گویند.
فرش‌های ماشینی به فرش‌هایی که توسط دستگاه‌های ماشینی در کارخانه‌های فرش تولید می‌شود می‌گویند.
قالی بافته شده با دست ارزش بالایی دارد و مجموعه داران سراسر جهان به خرید این اثر هنری نفیس علاقه مند هستند.
آشنایی با فرش ماشینی
این فرش‌ها در سطح صنعتی و با استفاده از ماشین آلات مکانیکی نساجی که به آن‌ها دستگاه بافندگی قدرت می‌گویند، تولید می‌شوند. دستگاه بافندگی ماشین بزرگی است که با برق کار می‌کند و بصورت اتوماتیک به وسیله رایانه‌ها کنترل می‌شود. به همین دلیل نیر سرعت ساخت فرش‌های ماشینی بسیار سریع‌تر از فرش دستباف است.
مواد مصرفی در این فرش‌ها شامل نایلون، اکریلیک، پلی پروپیلن، پلی استر، ابریشم هنری، الفین و یا هر الیاف مصنوعی دیگری است. به دلیل مصنوعی بودن این مواد، فرش‌های ماشینی با قیمت پایین‌تری نسبت به فرش‌های پشمی دستی و سایر فرش‌های دستباف به فروش می‌رسند. در نتیجه میتوانند جایگزینی برای فرش‌های دستی باشند ولی ارزشی برای جمع آوری کلکسیونرها ندارند.
فرش‌های ماشینی بسته به کیفیت و مواد استفاده شده در آن‌ها، معمولاً عمر مفیدی در حدود 20سال دارند. قسمت پشتی فرش‌های ماشینی نیز بر خلاف فرش‌های دستباف، کاملاً صاف و یکنواخت به نظر می‌رسد. در اصل بی نقص بودن فرش ماشینی نشان دهنده این است که به دست انسان بافته نشده!
آشنایی با فرش دستباف
فرش‌های دستباف از ابریشم، پنبه، جوت، پشم و سایر مواد طبیعی ساخته شده‌اند. فرش دستباف بر روی دستگاه مخصوص بافندگی بافته می‌شود که اصطلاحاً به آن دار می‌گویند. این دستگاه بافندگی با دست کار می‌کند و به هیچ نیروی الکتریکی نیاز ندارد.
بافندگان دستگاه را با توجه به اندازه و ابعاد فرشی که می خواهند ببافند، تنظیم می‌کنند. این فرش‌ها همیشه با قیمت بالاتری نسبت به فرش‌های ماشینی به فروش می‌رسند.
مقایسه کیفیت ساخت فرش دستبافت و ماشینی
اگر چه ماشین آلات نیز میتوانند فرش‌هایی که دارای یکنواختی و کیفیت بالا هستند را تولید کنند اما فرش‌های دستباف دارای گره‌های قوی تر و با دوامی بالاتر بوده و از مواد بهتری ساخته شده‌اند. در فرش‌های ایرانی دستباف هر گره به صورت اختصاصی بافته و به یک ریسمان پایه متصل می‌شود. ریسمان‌های پایه به طور طبیعی حاشیه‌های فرش دستباف را شکل می‌دهد. اما گره‌هایی که توسط فرش ماشینی ساخته می‌شوند، در واقع گره واقعی نیستند. فرش ماشینی با دستگاه‌های بافندگی و قالیبافی قدرتمند بافته می‌شود که الیاف را در اطراف یک ریسمان پایه پیچیده و سپس با استفاده از فشار فراوان، گرما و شرایط ویژه الیاف را به پایه می‌چسبانند. حاشیه فرش‌های ماشینی به سادگی در پایان فرآیند و پروسه تولید فرش، به آن دوخته شده و هدف خاصی به جز تاثیر در ظاهر و زیبایی فرش ندارد.
مقایسه کیفیت مواد اولیه فرش دستبافت و ماشینی
در ساخت فرش دستباف از پشم، تارو پود و منسوجات حیوانی و طبیعی مثل(پشم بز، پشم گوسفند و غیره) استفاده می‌شود. بافت‌های طبیعی و حیوانی بافت‌های با کیفیتی هستند که این مورد در دوام و طول عمر فرش دستباف تولید شده تاثیر دارد. برای مثال خصوصیت طبیعی پشم باعث می‌شود تا با محیط زیست سازگار بوده و در برابر آتش مقاوم باشد. رنگ پشم تا سالیان متمادی در بافت فرش بدون تغییر باقی خواهد ماند. اما در بافت فرش‌های ماشینی از الیاف غیر طبیعی یا مصنوعی استفاده می‌شود.
بافت فرش
اگر با دقت مشاهده کرده باشید حتما متوجه شده‌اید که قسمت زیرین فرش‌های ماشینی دارای نخ‌های سفیدی است که به صورت یکدست و یکنواخت در کنار هم قرار گرفته‌اند. در پشت فرش دستباف نیز نخ‌های سفیدی دیده می‌شود که از یک سر ریشه فرش تا سر ریشه دیگر به صورت عمودی کشیده شده‌اند. این نخ‌های سفید در واقع مربوط به تارهای فرش هستند.
نخ‌های پود فرش دستباف اصیل، معمولاً به رنگ‌های مختلف آبی، سفید یا قرمز، پشت آن دیده می‌شود. نخ‌های پود همان نخ‌های افقی هستند که تا ریشه‌های فرش کشیده شده‌اند. معمولاً می‌توانید بخشی از نخ‌های پودی را که در راستای افقی کشیده شده است، به اندازه چند سانتی‌متر زیر فرش پیدا کنید.
شست و شوی فرش
فرش‌های پشمی دست ساز را باید قبل از شستن، از نظر رنگ‌دهی آزمایش کرد. در نتیجه این اطمینان را به ما می‌دهد که رنگ‌ها قسمت‌های دیگر فرش را لکه دار نخواهد کرد. به طور مشابه فرش‌های ساخته شده در ماشین که دارای پشتی لاتکس هستند باید به درستی تمیز شوند زیرا در صورت حل شدن چسب، می تواند کل فرش را از بین ببرد.
ترکیب شدن رنگ فرش دستباف مشکل شایعی است که هنگام شستشوی آن پیش می‌آید. بنابراین فرش دستباف باید توسط نیروی متخصص شسته شود تا مشکل رنگ پس دادن پیش نیاید.
طریقه حمل فرش ماشینی و دستبافت
تفاوت دیگر فرش و فرش دستبافت در این است که که قالی ماشینی برای حملش حتما باید لوله شود و نمی‌توان آن را با ماشین سواری حمل نمود. در نتیجه معمولا حمل آن هزینه بر است. این در حالی است که قالی دستبافت به راحتی چهار تا شده و به اندازه‌های خیلی کوچیک تبدیل می‌شود. اما در صورتی که بخواهید فرش ماشینی را تا کنید، این کار باعث شکستن فرش خواهد شد.
